Άζωρος
Άζωρος | Γόννοι | Δολίχη | Ερεικίνιον | Μάλλοια | Μονδαία | Μύλαι | Ολοοσών | Πύθιο | Φάλαννα | Χυρετίαι
Ασκυριεύς | Γοννοκόνδυλους | Δωδώνη | Κόνδυλους | Κύφος | Λειμώνη ή Ηλώνη | Όρθη
Η περιοχή κατοικούνταν ήδη πριν από την ελληνιστική εποχήκσι η πόλη, στη θέση της σημερινής Αζώρου, στη θέση «Καστρί», άκμασε από τις αρχές του 5ου αι. π.Χ., ενώ στο β’ μισό του 4ου αι. π.Χ. προσαρτήθηκε στη Μακεδονία.
Η οχύρωσή της χρονολογείται στο α’ μισό του 3ου αι. π.Χ. και επιβεβαιώνεται από το Διόδωρο Σικελιώτη, (Βιβλιοθήκη Ιστορική, XIX.52.6) που αναφέρεται στα γεγονότα αυτής της εποχής σχετικά με τις διαμάχες των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου την πολιορκία του Πολυπέρχοντα «ἐν Ἀζωρὶῳ τῆς Περραιβίας».
Με ένα ισχυρό οχυρωματικό τείχος η Ακρόπολη και η κάτω πόλη της Αζώρου προστατευόταν από τους εχθρούς, ενώ κατά τον 3ο αι. π.Χ. οχυρώθηκε με ένα νέο ισχυρότερο τείχος, ενισχυόμενο από μεγάλους τετράγωνους αμυντικούς πύργους. Ανακαλύφθηκε, ακόμη, ένας αναλημματικός τοίχος του 5ου αι. π.Χ., καθώς και τμηματικά η πολυτελής έπαυλη του «Νικάρχου» (χαρακτηριζόμενη εξ επιγραφής ως έπαυλις του «Νικάρχου», η οποία ανακαλύφθηκε από την Εφορεία Αρχαιοτήτων το 1995), η οποία έσωζε επιχρίσματα στους τοίχους και ψηφιδωτά δάπεδα. Βρέθηκαν ακόμη αρχιτεκτονικά μέλη ενός ναού του 3ου αι. π.Χ. ο οποίος αποδίδεται στον Απόλλωνα Λύκειο. Στο σημείο αυτό, μάλιστα, βρέθηκαν και δύο χρυσοί δαρεικοί που ίσως προδίδουν τη διέλευση των Περσών από την Περραιβία κατά τη διάρκεια των Περσικών πολέμων.
Είναι πιθανό στο βόρειο τμήμα της πόλης, στη θέση του παλιού χριστιανικού ναού του Αγίου Αθανασίου, να υπήρχε ιερό αφιερωμένο στην πολιούχο θεότητα της πόλης. Στην Άζωρο, από μια αναθηματική επιγραφή μαρτυρείται η λατρεία του Απόλλωνα Δώρειου και από μια αναθηματική στήλη η λατρεία του Απόλλωνα Λυκείου, υπολείμματα του οποίου βρέθηκαν από την Εφορεία Αρχαιοτήτων. Λατρευόταν επίσης η θεά Ενοδία. Η επίκληση «Ενοδίαι Ιλιάδι» απαντάται για πρώτη φορά στο θεσσαλικό χώρο, ενώ το ίδιο προσωνύμιο φέρει και η Αθηνά Ιλιάς και ενδέχεται να σχετίζονται με κάποιον τρόπο μεταξύ τους. Άλλες θεότητες που απαντώνται στην αρχαία Άζωρο είναι ο Ερμής, ο Ηρακλής και ίσως η Θέμις.
Παλαιοχριστιανική περίοδος:
Από την Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Λάρισας, οι έρευνες της οποίας ξεκίνησαν το 1996, επισημάνθηκαν τέσσερις διαφορετικές θέσεις του αρχαιολογικού χώρου της Αζώρου, οι οποίες ανήκουν σε διαφορετικές ιστορικές περιόδους. Στη θέση «Καστρί» της Αζώρου, στην οποία ανακαλύφθηκαν τα τείχη ελληνιστικής και μεσοβυζαντινής περιόδου, η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως και μια τρίκλιτη παλαιοχριστιανική βασιλική. Στη θέση «Παλιοκκλήσι» αποκαλύφθηκε άλλη τρίκλιτη παλαιοχριστιανική βασιλική (5ου αι. μ.Χ.) με βαπτιστήριο για τους ενήλικες, μια στοά που οδηγεί προς το ναό, καθώς και δύο νεκροταφεία παλαιοχριστιανικής και μεσοβυζαντινής περιόδου, αντίστοιχα, από τα οποία ήλθε στο φως πλήθος νομισμάτων, κοσμημάτων και αγγείων. Αποκαλύφθηκαν δε και νεκροταφεία της παλαιοχριστιανικής και μεσοβυζαντινής περιόδου. Στη θέση «Παλιοκκλήσι», ακόμη, η 7η ΕΒΑ πιθανολογούσε την ύπαρξη του «Επισκοπείου» της περιοχής. Στη θέση «Άγιος Αθανάσιος», η οποία εντοπίζεται εντός των τειχών της ακροπόλεως, και στη θέση «Κοπάνα» αποκαλύφθηκαν επιπλέον δύο τρίκλιτες βασιλικές.
Οι ανασκαφικές έρευνες της το 1998 μετατοπίστηκαν βορειότερα της Αζώρου, στη θέση «Αγ. Τριάδα» κοντά στην τοπική κοινότητα της Μηλέας και πλησίον του στρατηγείου «Χάνι του Χατζηγώγου». Η θέση αυτή είναι αδύνατον, προς το παρόν, να ταυτιστεί με κάποια πόλη ή να εξακριβωθεί η θέση της πόλης που ανήκει ο αρχαιολογικός χώρος διότι ερευνήθηκε μόνο ένα μικρό τμήμα. Η έρευνα έφερε στο φως μια παλαιοχριστιανική βασιλική με νάρθηκα, αίθριο και βαπτιστήριο. Ως έτος κτίσεως της Βασιλικής της Μηλέας στη θέση «Αγία Τριάδα» από την έρευνα προσεγγίζεται το έτος 646 μ.Χ. Εντός της παλαιοχριστιανικής βασιλικής αποκαλύφθηκε μια νεότερη τρίκλιτη βασιλική της μεσοβυζαντινής περιόδου. Στο χώρο της παλαιοχριστιανικής και της μεσοβυζαντινής βασιλικής, καθώς και η ευρύτερη περιοχή χρησιμοποιήθηκε ως νεκροταφείο. Οι πολυάριθμες ταφές που ανακαλύφθηκαν ανήκαν κυρίως στη Μεσοβυζαντινή περίοδο και περιείχαν πολλά κτερίσματα (κοσμήματα, νομίσματα). Η ανασκαφή ολοκληρώθηκε το 2002, όμως από την επιφανειακή έρευνα προέκυψε ότι ο αρχαιολογικός χώρος είναι κατά πολύ ευρύτερος και θα πρέπει να ερευνηθεί.
Απόψεις περιηγητών των προηγούμενων αιώνων
Ο Άγγλος λεξικογράφος William Smith (1813-1893) ανέφερε για την Άζωρο ότι ήταν μια πόλη στην Περραιβία της Θεσσαλίας, η οποία βρίσκεται στους πρόποδες του Ολύμπου. Η Άζωρος με τις δύο γειτονικές πόλεις του Πυθίου και της Δολίχης, αποτελούσε τμήμα μιας Τρίπολης. Ακόμη, μια πόλη με το όνομα Άζωρος συναντάται στην Πελαγονία της Μακεδονίας. Ο Άγγλος στρατιωτικός, τοπογράφος, αρχαιολόγος, και περιηγητής William Martin Leake (1770-1860) παρατήρησε πως αν το Πύθιο ήταν στη θέση που βρίσκεται σήμερα το χωριό Πύθιο, πιθανόν η Άζωρος να βρισκόταν στη θέση του χωριού της Βουβάλας (Αζώρου). Όπως είχε αναφέρει και ο Στράβων, η Άζωρος ήταν εκατόν είκοσι στάδια μακριά από την Οξύνεια. Επιπλέον, επειδή η Άζωρος βρισκόταν πιο νοτιοδυτικά από τις δύο άλλες πόλεις της Τριπολίτιδας, μπορεί να συναχθεί το συμπέρασμα ότι η αρχαία θέση της συμφωνεί με τη θέση της Βουβάλας. Από την αρχαιολογική έρευνα της ΙΕ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Λάρισας διαπιστώθηκε πως η αρχαία Άζωρος βρισκόταν κοντά στο σημερινό χωριό της Αζώρου, στη θέση «Καστρί Αζώρου».
Δείτε ακόμη:
ΠΕΡΡΑΙΒΙΑ 