ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΑΓΙΟΥ ΑΡΣΕΝΙΟΥ
ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΕΛΑΣΣΟΝΑΣ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η παρουσίαση της βιογραφίας του αγίου Αρσενίου βασίζεται, κυρίως, στο έργο του καθηγητή Φωτίου Δημητρακόπουλου. Αρχικά, παρουσιάζονται τα πρώτα χρόνια του αγίου (1550-1586): η γέννησή του, η εκπαίδευσή του, η πρώτη μετάβασή του στην Κωνσταντινούπολη και η χειροτόνησή του ως αρχιεπίσκοπος της Ελασσόνας. Έπειτα, αναφερόμαστε στην εκπαίδευση και στην παιδεία την οποία έλαβε ο Αρσένιος.
Ακολουθεί η παρουσίαση της επόμενης περιόδου της ζωής του, από το 1586 μέχρι το 1626. Την περίοδο εκείνη, ο Αρσένιος, έμεινε για 2 χρόνια στο Λβωφ όπου πρόσφερε τις υπηρεσίες του για την πνευματική ανάταση του ορθόδοξου πληθυσμού. Μετέβη στη Μόσχα, συνοδεύοντας τον πατριάρχη Ιερεμία και ιδρύοντας το πατριαρχείο της Ρωσίας. Στη συνέχεια, ο Αρσένιος παρέμεινε στη Μόσχα, συμπαραστάθηκε σε όλους όσοι τον είχαν ανάγκη και ενίσχυσε μονές και ναούς της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Έκτισε εκκλησίες και συνέβαλε στην τόνωση των ελληνορωσικών πολιτιστικών σχέσεων και στην ενίσχυση της ορθόδοξης Εκκλησίας. Έτυχε να ζήσει σε κατάσταση απόλυτης ένδειας, αφού ήταν παρών στις ταραχές της Μόσχας, τις οποίες προκάλεσαν οι Πολωνοί, και τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ζώντας στη Μόσχα, τοποθετήθηκε ως επίσκοπος σε διάφορες Αρχιεπισκοπές, μέχρι την οριστική του εγκατάσταση στην επισκοπική του έδρα στο Σούζνταλ και τον θάνατό του το 1626.
Ο Αρσένιος παρέδωσε σημαντικό πνευματικό έργο, το οποίο περιλαμβάνει από ενθυμήσεις και αφιερώσεις σε χειρόγραφα μέχρι μεγαλύτερα έργα, τα οποία αφορούν βιβλία και απομνημονεύματα.
Το 1982 η Εκκλησία της Ρωσίας κατέταξε τον αρχιεπίσκοπο Αρσένιο στη χορεία των αγίων και το 2006 πραγματοποιήθηκε η ανακομιδή των ιερών λειψάνων του από τον ναό του Σουζνταλίου και τοποθετήθηκαν στον ιερό ναό του Αγίου Αρσενίου της Ελασσόνας.
ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΑΡΣΕΝΙΟΥ (ΘΕΣΣΑΛΙΑ 1550-1586)
Γέννηση – οικογένεια
Ο Αρσένιος (κατά κόσμον Αποστόλης) γεννήθηκε το 1550 στο χωριό Καλογριανά της Καρδίτσας. Η οικογένειά του είχε αναδείξει πολλούς κληρικούς. Ο πατέρας του ήταν ο ιερέας Θεόδωρος. Η μητέρα του ήταν η Χρυσάφη, η οποία μετά τον θάνατο του συζύγου της έγινε μοναχή με το όνομα Χριστοδούλη. Τα αδέλφια του Αρσενίου ήταν ο Ιωάσαφ -επίσκοπος των Σταγών, ο Μάρκος -επίσκοπος της Δημητριάδας και οι ιερομόναχοι Αθανάσιος και Παχώμιος (κατά κόσμον Παναγιώτης). Με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, πιθανολογείται ότι ο Αρσένιος ήταν ο μικρότερος σε ηλικία από όλα τα αδέλφια του.
Παιδεία του Αρσενίου
Στην Επισκοπή των Σταγών, πλάι στον αδελφό του, τον επίσκοπο των Σταγών, Ιωάσαφ, ξεκίνησε να διδάσκεται τα πρώτα του γράμματα. Συνέχισε την εκπαίδευσή του σε σχολείο των Τρικάλων, παρακολουθώντας μαθήματα «γραμματικά, ποιητικὰ καὶ ρητορικά, προστάξει καὶ προθυμίᾳ τοῦ πανιερωτάτου μητροπολίτου Λαρίσης Ἱερεμίου». Ο μητροπολίτης Ιερεμίας αργότερα εκλέχτηκε πατριάρχης. Ο Αρσένιος, κατά τη διάρκεια της μαθητείας του και σε ηλικία περίπου 20 χρόνων εκάρη μοναχός και μετά από λίγες μέρες χειροτονήθηκε ιεροδιάκονος.
Μετάβαση Αρσενίου στην Κωνσταντινούπολη – Αρχιεπίσκοπος Ελασσόνας
Ο Αρσένιος μετέβη στην Επισκοπή των Σταγών, όπου έμεινε για 3 περίπου χρόνια, μέχρι τον θάνατο του αδελφού του Ιωάσαφ. Στη συνέχεια μόνασε στη Μονή του Δουσίκου, για άγνωστο χρονικό διάστημα, όπου χειροτονήθηκε ιερέας. Το 1579, ο πατριάρχης Ιερεμίας τον κάλεσε στην Κωνσταντινούπολη και τον τοποθέτησε ως εφημέριο στην εκκλησία της Παμμακαρίστου. Στις 21 Φεβρουαρίου 1584, σε ηλικία 34 ετών, ο Αρσένιος χειροτονήθηκε επίσκοπος «Ἐλασσῶνος καὶ Δομηνίκου», καθώς διαδέχτηκε τον αποθανόντα Γρηγόριο. Ο Αρσένιος μετέβη στην έδρα του, στην Ελασσόνα, στην οποία παρέμεινε μόνο για έναν χρόνο, αφού με εντολή των αρχιερέων επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη.
Εν τω μεταξύ, στον πατριαρχικό θρόνο είχε ανέβει ο Θεόληπτος, μετά την εξορία του Ιερεμία. Το 1585 ο Αρσένιος αναχώρησε από την Κωνσταντινούπολη ως επικεφαλής μιας πατριαρχικής αποστολής προς τον Τσάρο Θεόδωρο Α΄ Ιβάνοβιτς.
Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1586-1626
Η παραμονή του Αρσενίου στο Λβωφ (1586-1588)
Επιστρέφοντας από τη Ρωσία, ο Αρσένιος παρέμεινε στην ουκρανική πόλη Λβωφ (σημερινή πόλη Λβιβ), στην οποία υπήρχε μεγάλη ελληνική παροικία. Οι ορθόδοξοι κάτοικοι της πόλης αυτής βρίσκονταν υπό την πίεση των βασιλέων της Πολωνίας για ένωση με τον πάπα, υπό την πίεση των ίδιων των καθολικών και των προτεσταντών και το επίπεδο του κλήρου ήταν χαμηλό.
Έτσι, λοιπόν, ήταν επιτακτική η ανάγκη των ορθοδόξων κατοίκων για την ίδρυση δικών τους σχολείων και τυπογραφείων και για τη διατήρηση της πίστης του ορθόδοξου κλήρου.
Ο Αρσένιος παρέμεινε στην ουκρανική πόλη για δύο χρόνια (1586-1588). Δίδαξε στο σχολείο της ορθόδοξης αδελφότητας, συνέταξε πρόγραμμα λειτουργίας του σχολείου και συνέγραψε τη Γραμματική της Ελληνικής, η οποία εκδόθηκε δίγλωσση.
Η ίδρυση του Πατριαρχείου της Μόσχας και η περίοδος του Αρσενίου στη Ρωσία (1588-1626)
Μετά την αποκατάσταση (για τρίτη φορά) του Ιερεμία στον αρχιεπισκοπικό θρόνο της Κωνσταντινούπολης, ο Αρσένιος συνόδευσε τον πατριάρχη σε ένα ταξίδι στη Μόσχα, οπότε ιδρύθηκε το πατριαρχείο της Ρωσίας, όπως πληροφορούμαστε από το ποίημα του Αρσενίου Κόποι και διατριβή, καθώς και από τα Απομνημονεύματά του. Στις 26 Ιανουαρίου 1589 ο πατριάρχης Ιερεμίας ενεβίβασεν τον μητροπολίτη Μοσχοβίας κυρ Ιώβ εις κλήσιν και καθέδραν και τάξιν πατριαρχικήν, ονομάζοντάς τον αγιώτατον πατριάρχην Μοσχοβίας και πάσης Ρωσίας.
Από το 1588 μέχρι το 1605 ο Αρσένιος παρέμεινε στη Μόσχα και υποστήριζε όσους χρειάζονταν βοήθεια. Υπήρξε δωρητής πολλών εικόνων, χειρογράφων και άλλων αφιερωμάτων σε μονές, πατριαρχεία και ναούς της Ανατολής. Είχε την αμέριστη συμπαράσταση του τσάρου Θεόδωρου και έκτισε 5 εκκλησίες στη Μόσχα, άλλες 4 σε άλλες περιοχές και εξωράισε άλλες δύο. Με τη στάση του, ο Αρσένιος συνέβαλε στην τόνωση των ελληνορωσικών πολιτιστικών σχέσεων και στην ενίσχυση της ορθόδοξης Εκκλησίας.
Μετά το 1605 ακολούθησαν ταραχές στη Μόσχα και οι Πολωνοί αφαίρεσαν όλα τα υπάρχοντα του Αρσενίου (εισοδήματα, κτήματα και χρήματα). Τα 8 χρόνια, μέχρι το 1613, ήταν τα χρόνια της μεγαλύτερης δοκιμασίας που πέρασε ο Αρσένιος στη ζωή του.
Το 1612, όμως, οι Πολωνοί παραδόθηκαν στις ρωσικές δυνάμεις. Σύμφωνα με τις γραπτές πηγές, ο όσιος Σέργιος παρουσιάστηκε στον ύπνο του Αρσενίου και του ανήγγειλε ότι ο Θεός άκουσε τις προσευχές των ευσεβών χριστιανών και θα τους λυτρώσει.
ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ ΑΡΣΕΝΙΟΥ
Το 1613 ο Αρσένιος τοποθετήθηκε στην Αρχιεπισκοπή Τβέρης και Κασίν. Το 1615 έγινε αρχιεπίσκοπος Σουζνταλίου και Ταρουσίας. Με βασιλικό γράμμα ορίστηκε να κατοικεί στη Μόσχα, κατοικούσε στο μοναστήρι της Μεγάλης Αγίας Λαύρας της Αγίας Τριάδος και είχε ενεργό ρόλο στα εκκλησιαστικά πράγματα. Το 1621 εγκαταστάθηκε οριστικά στην επισκοπική του έδρα στο Σούζνταλ. Στις 13 Απριλίου 1626 ο Αρσένιος κοιμήθηκε σε ηλικία 76 ετών και ενταφιάστηκε εντός του καθεδρικού ναού του Σουζνταλίου.
ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΑΡΣΕΝΙΟΥ
Ο Αρσένιος, όσο καιρό βρισκόταν στη Ρωσία, σημείωνε ενθυμήσεις και αφιερώσεις σε χειρόγραφα και, όπως προαναφέρθηκε, απέστελλε εικόνες και δώρα σε ορθόδοξες μονές και πατριαρχεία (Μονή του Δουσίκου, ναό Αγίου Γεωργίου Βενετίας, Μονή της Τατάρνας, Μονή του Σινά, Μονή του Βαρλαάμ, Μεγάλο Μετέωρο, μονές του Αγίου Όρους, Μονή του Αγίου Νικολάου Σισδαλίου, ναό της Αναστάσεως. Στα μεγάλα έργα του συγκαταλέγονται τα εξής:
α) Η Δίγλωσση Γραμματική.
β) Η Ακολουθία του Αγίου Βασιλείου της Μόσχας.
γ) Το ποίημα με τίτλο «Κόποι και διατριβή», στο οποίο περιγράφεται η ίδρυση του Πατριαρχείου της Μόσχας.
δ) Τα Απομνημονεύματα. Στο έργο αυτό ο Αρσένιος αναφέρεται στα χρόνια 1588-1613, ενώ εισάγει τον αναγνώστη στην εποχή του Βλαδίμηρου (972-1014) και τον εκχριστιανισμό του Κιέβου.
ΑΝΑΚΗΡΥΞΗ ΑΓΙΟΥ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ
Η Εκκλησία της Ρωσίας το 1982, όταν πατριάρχης ήταν ο Ποιμένας, κατέταξε τον αρχιεπίσκοπο Αρσένιο στη χορεία των Αγίων. Ο Αρσένιος, εξάλλου, είχε ήδη τη φήμη του αγίου.
ΑΝΑΚΟΜΙΔΗ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΛΕΙΨΑΝΩΝ
Η Μητρόπολη Ελασσόνας αιτήθηκε την ανακομιδή των ιερών λειψάνων από τον ναό του Σουζνταλίου, η οποία πραγματοποιήθηκε στις 17 Ιουνίου 2006 με επίσημη υποδοχή. Μέρος των ιερών λειψάνων τοποθετήθηκε σε ειδικά διαμορφωμένο προσκυνητάριο, εντός του ιερού ναού του Αγίου Αρσενίου της Ελασσόνας.
ΠΕΡΡΑΙΒΙΑ 